VANDAAG OP TIJDLOOS TILBURG:
OUDE ONTGINNINGEN IN TILBURG
Een bespreking van de laatste dia´s uit een serie van zes luchtfoto’s uit de jaren ’60 – ’70.
ROSMOLENPLEIN: SPIN IN HET WEB VAN OUDE STRATEN
Aflevering 1 in een nieuwe opzet voor de rubriek ‘100 jaar geleden’
==========================================================
De laatste dia’s (66T17/5 en 6) uit de jaren ’60 – ’70, afkomstig van de Nederlandse Heidemij leiden ons Tilburg weer uit en wel in zuidwestelijke richting. Heel veel is daar niet veranderd.
Deze dia oogt helaas wat onscherp maar de foto verraadt onmiddellijk waar we ons bevinden. Geen enkele structuur in Tilburg is zo herkenbaar als dit sterrenbos, de Oude Warande. En hoeveel mensen hebben nooit het Tilburgs dierenpark bezocht, dat lange tijd een deel van het bos in beslag nam? Ook dat is hier zichtbaar: het is de smalle strook ten oosten van de Oude Warande, rechtsboven op de foto. Uiterst rechts staat de universiteit die toen net gebouwd was en ook zien we het Bels Lijntje dat zich, na een keurige bocht om de Oude Warande te hebben genomen, in een strakke lijn richting Turnhout rept.
 |
| Voormalige ingang van het Tilburgs Dierenpark |
De Oude Warande is in 1758 door Willem van Hessen Kassel, destijds de heer van Tilburg, aangelegd. Dit overigens na veel geruzie met de gemeenschap want het gebied was voornamelijk ‘gemene grond’, dat wil zeggen dat het gezamenlijk bezit van de Tilburgse bevolking was. De heer van Tilburg wist echter op slinkse wijze steeds delen in bezit te krijgen en te onteigenen tot de gemeente hem een halt toe riep. Maar wat hij had mocht hij houden en zo liet hij een park aanleggen waar vandaag de dag veel Tilburgers trots op zijn.
Het onderste gedeelte van de foto is ten opzichte van tegenwoordig nauwelijks veranderd, sla er de plattegrond maar op na. Rechts buigt de Baroniebaan af en helemaal onderaan loopt de Gilzerbaan. Daartussen liggen onder anderen de voetbalvelden van Sarto en een aantal landgoederen.
De kaart van 1900 geeft nog wel wat interessante informatie. De voetbalvelden van Sarto werden destijds ‘Prinsenhoef’ genaamd en op het linker gedeelte zien we ook nog ‘Sparrenhof’ staan. En de twee witte gebouwen die vandaag rond de middencirkel van de Warande staan, stonden er toen ook al.
Nog verder terug, naar 1865. Nog steeds weinig verandering, ook toen al sierden twee huizenl de middenstip van het sterrenbos. Het terrein van de universiteit was een uitloper van de voormalige ‘gemene gronden’, waar tegenwoordig de Oude Warande dus deel van uit maakt.
Nog verder terug, naar 1865. Nog steeds weinig verandering, ook toen al sierden twee huizenl de middenstip van het sterrenbos. Het terrein van de universiteit was een uitloper van de voormalige ‘gemene gronden’, waar tegenwoordig de Oude Warande dus deel van uit maakt.
En eigenlijk is dat vandaag nog steeds te zien. De Oude Warande is na veel beslommeringen in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw weer in oude luister hersteld. De Siberische grondeekhoorns (die kleine grijze exemplaren, niet die bruine boomklimmers) herinneren nog aan de tijd van het dierenpark. Deze diertjes komen hier van nature namelijk helemaal niet voor. Wie goed kijkt neemt een roofvogel waar. Kortom: een oase in de jachtige stad die Tilburg toch is.Dia 6En deze dia sluit ten zuidwesten van de vorige weer keurig aan. Daar gaan we weer: van links boven naar rechts de Bredaseweg. Onder van links naar rechts de Gilzerbaan. Aan de rechterzijde van noord naar zuid het Bels Lijntje. Links, een beetje van onderen zien we het pompstation van de Tilburgse Waterleiding. Vandaar uit loopt bijna verticaal naar boven de Oude Rielsebaan. En in de linker bovenhoek staan de gebouwen van Amarant, voorheen Piusoord.
Dit hele gebied heet Heidepark en die naam komen we ook in 1900 al tegen, zij het als naam voor slechts een gedeelte van het gebied. Verder zien we daar ook namen als ‘Veldhuizen’ en ‘Vredelust’. Het ‘pompstation der Tilburgsche Waterleiding’ was er ook al en aan de Gilzerbaan wordt met het woord ‘Telephoon’ aangegeven dat er een belletje gepleegd kan worden.
Het Bels Lijntje is op deze kaart niet te zien, terwijl het toch al in 1867 tot stand kwam. Foutje? Nee, in die tijd volgde deze spoorlijn een ander tracé. Het liep al vanaf de muziekinstrumentenfabriek van Kessels bij de Noordstraat in een hele flauwe bocht waar het in de Blaak het latere traject zou oppikken. De huidige Vierwindenlaan en het Dongepad volgen voor een groot deel nog dit oude tracé. Door de stadsuitbreiding werd later een omweg aangelegd, waardoor de bocht via de Oude Warande werd gemaakt.
Het Bels Lijntje is op deze kaart niet te zien, terwijl het toch al in 1867 tot stand kwam. Foutje? Nee, in die tijd volgde deze spoorlijn een ander tracé. Het liep al vanaf de muziekinstrumentenfabriek van Kessels bij de Noordstraat in een hele flauwe bocht waar het in de Blaak het latere traject zou oppikken. De huidige Vierwindenlaan en het Dongepad volgen voor een groot deel nog dit oude tracé. Door de stadsuitbreiding werd later een omweg aangelegd, waardoor de bocht via de Oude Warande werd gemaakt.
De situatie in 1865 was qua stratenpatroon niet wezenlijk anders. Ook de lanen in de landgoederen ten zuiden van de Bredaseweg lagen er al. Het pompstation was er nog niet, ter plaatste stond blijkbaar een herberg. En aan de Bredaseweg vinden we de naam ‘Steenbakker’ en ‘Schaapskooi’. Namen die voor zich spreken als het gaat om het ambacht dat ter plaatse werd uitgeoefend.
Nou ja, de steenbakker bakte voornamelijk dakpannen, vooruit dan maar.
Nou ja, de steenbakker bakte voornamelijk dakpannen, vooruit dan maar.
 |
| Pompstation der Tilburgsche Waterleiding |
Racend in je auto over de Bredaseweg mis je waarschijnlijk de details uit het verleden, die er echt nog wel zijn. Zoals de oude toegangspoorten van de landgoederen die er soms ogenschijnlijk zonder enig doel zijn neergezet ….
 |
| Oude brug bij het Belvedère aan de Bredaseweg (met dank aan Cees van de Wouw) |
